مطالب کوتاه از تاریخ عکاسی در ایران

شنیده ایم سه سال قبل پس از اختراع فن عکاسی توسط (نیپس) فرانسوی در سال 1822 در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار , فرخ خان امین الملک شخصی بنام فرانسیس از فرانسه جهت تعلیم فنون عکاسی به ایران آورد. تا ناصرالدین شاه و سایر علاقمندان دربار فن عکاسی را بیاموزند لذا شاهزاده قاسم میرزا الدین و ناصرالدین شاه همزمان فن عکاسی را فرا گرفتند.
عگس های زیادی از ایشان در کاخ گلستان موجد است . سپس افراد دیگری از کشور هایی مانند روسیه , فرانسه, ایتالیا , اتریش به ایران – تهران دعوت شدند تا در مدرسه دارالفنون عکاسی تعلیم و نیز زبان فرانسه و انگلیسی تدریس نمایند.
نیکلای پاولوف روسی و ژول ریشار فرانسوی که نام خود را در ایران به میرزا رضا خان تغییر داد, اولین کسانی که روش کار عکاسی روی صفحه نقره ای (داگریوتیپ) رابه اتمام رساندند.همزمان با ناصرالدین شاه افراد دیگری از جمله رضا عکاس باشی , حسنعلی عکاس , خلیل الدوله قاجار , میرزا احمد صنیع السلطنه , قاسم ابن محمد تقی نوری , میرزا ابراهیم خان عکاسباشی , آنتون خان سوریوگین , عبداله خان از عکاسان پر کار زمان ناصری بود.
تنها عکاسخانه تهران در کاخ گلستان دایر بود بنام عکاسخانه مبارکه همایونی که امور شخصی دربار اختصاص داشت , مردم نمی توانستند از آنجا استفاده نمایند لذا شخصی بنام عباسعلی بیگ در باب همایون دایر کرد تا مردم بتوانند از آن مکان عکس تهیه نمایند.
بعد از تهران شهرستان های رشت , اصفهان , تبریز واردبیل به علت رفت و آمد تجار به روسیه و شهر ای مسکو و باکو و آشنایی با عکاسان روسی و همچنین عکاسان روسی نیز در رفت و امد های فصلی خویش به ایران و شهر های مختلف عکاسخانه های سیار دایر نموده و عکس هایی از مردم ایران تهیه می کردند. اکنون بسیاری از آن عکس ها در دست مردم با قیمت در کتابهایی بنام اردبیل قدیم و تبریز قدیم به چاپ رسیده است.

تعدادی از عکاسان روسی و ارمنی و آسوری , بهایی توانستند در ایران ساکن شوند و عکاسخانه هایی دایرنمایند و شاگردان ایرانی را تعلیم داده و چنانکه بیشتر  عکاسی قدیم ایران دست آموز عکاسان ارامنه و روسی و همچنین فرانسوی بودند. آنها نیز شاگردان هم وطن خویش را با فن عکاسی آشنا نموده اند.

در اینجا به تعدادی از عکاسان قدیم تهران اشاره می نمایم : عکاسباشی , تهامی , چهره نما ,  خاادم , افشار , مهتاب , رکس , پروین , پرتو , ونوس , پارسی , شایان , همایون , کریستال , هلن , ژان , شهرزاد , سیلوانا , آتلانتیک , سالو , ترقی , ماپاک , ظریفیان , سیلان , بهار , لرد , پرس , سون , فخرالدین , زرافشان ورزشی و …

محمد جعفر خادم اولین عکاسی بود که با استفاده از الکتریسته در شب عکاسی را ابداء نمود . و در روز نیز در اطاق بسته با نور برق عکسبرداری کرده بود . در ضمن ایشان عکاس مخصوص رضا خان پهلوی نیز بوده است , که عکس های زیادی از ایشان بجای مانده.

عکاسان حرفه ای خبرگزاری پارس در همه سطوح فنون عکاسی فعال بودند , از در بار گرفته تا تهیه عکس و خبر و رپرتاژهای خبری از داخل و خارج کشور ارائه عکس های نمایشگاهی , بین المللی , عکس های مستند , خلقی , صنعتی طبیعت , تبلیغات , پرتره , پرتره خبری , سینمایی , تاتر , اپرا , تخیلی , کار با نور , بدون نور آفتاب , نور مصنوعی , هالوژنی , پرده رفلکس , گنجانیدن رمز وراز در خلق عکس های هنری , ترکیبی , ورزشی , جنگی , …

بخصوص حضور چشم گیر عکاسان خبرگزاری پارس در صحنه های خشن روزهای انقلاب در میادین و خیابان های تهران که آثارشان در کتابی بنام سی سال انقلاب ایران به چاپ رسیده است . و از 36 عکاس دوران انقلاب طی مراسمی تجلیل به عمل آمد و همچنین در جنگ تحمیلی تعدادی از عکاسان مطبوعات به شهادت رسیدند , که آثارشان باقیست . حضور عکاسان جراید , کیهان و اطلاعات , آیندگان و کانون عکاسان ایران غعالیت های چشم گیری در عرصه عکس ایران داشتند.

جمع بندی نهایی

در زمان سلطنت قاجاریه در تهران و شهرستان های , رشت , اصفهان , تبریز و اردبیل عکسان فصلی که از اروپا و باکو در فصل تابستان به اردبیل می رفتند و عکاسی می کردند و بصورت عکس فوری از نگاتیو کاغذ زلاتینی که داخل تاریکخانه سیار جعبه عکاسی عمل می شد برای علاقمندان عکس تهیه می کردند . یکی از آن عکاسان بنام چالیک از باکوی آذربایجان شوروی به شهرستان اردبیل رفت و آمد داشته در نهایت در این شهر ساکن می شود و با دایر کردن عکاسخانه به عکاسی در این شهر می پرداخته و پشت عکس ها را به مهر چالیک مشخص می نمود .

عکس های اخیر ایشان با کاغذ های عکاسی به اندازه کارت پستال تهیه شده در خارج از ایران به صورت عکس فوری چاپ (کنتاکت) چاپ مستقیم نگاتیو رو پزتیف تهیه می گردید. میرزا احمد اردبیلی عکاسی را از عکاسان پیشین خود اموخته بود و از کتاب کیمیا , لیمیا ع شیمیا , از فرمول داروی عکاسی استفاده می کرد.